Focus On
Veranderende perspectieven in de grafisch ontwerp geschiedenis
Vertaald uit artikel in het Engels
Toen BINGO begon met het onderzoeken van privé- en openbare archieven om de geschiedenis van grafisch ontwerp te bestuderen, vroegen we ons af welke verhalen we wilden vertellen en relevant zijn. In vergelijking met buurlanden zoals Nederland of Frankrijk is grafisch ontwerp in België een onderwerp dat in het verleden onvoldoende is onderzocht of tentoongesteld. Tijdens bezoeken aan archieven doorheen het land was de kwaliteit en diversiteit van het materiaal indrukwekkend en inspirerend. Het werd ons enkel maar duidelijker dat het van grote waarde is om grafisch ontwerp in België verder te onderzoeken en in kaart te brengen.
Het ontbreken van een breed onderzoeksveld in de geschiedenis brengt ook een zekere vrijheid met zich mee. Op deze manier kunnen we vandaag verkennen waarop we deze geschiedenis willen benaderen en presenteren zonder enige canon te creëren. Aan de andere kant ondervonden we, door het gebrek aan historische bronnen, ook enkele moeilijkheden bij het vinden van betrouwbare informatie. De Focus On-serie brengt een eerste onderzoek samen aan de hand van verschillende private en openbare archieven. Soms hadden we het geluk om de grafisch ontwerpers van de geselecteerde werken te ontmoeten. In andere gevallen slaagden we er niet in meer informatie te vinden dan minimale biografische info. Deze eerste presentatie is tevens ons eerste onderzoek, dat verder wordt aangevuld wordt door nieuwe informatie die we steeds ontdekken.
Deze reeks van presentaties werpt licht op grafisch ontwerpers die buiten het zicht van de geschiedenis zijn gebleven, en in dit geval specifiek op vrouwelijke grafisch ontwerpers. Via deze eerste casestudy van grafisch ontwerp in België realiseerden we ons het belang van individuen (en duo’s), alsook de onlosmakend verbondenheid met de opdrachtgevers. FOCUS ON was een eerste stap voor BINGO om contact te leggen met grafisch ontwerpers en verenigingen, evenals om ontwerpen (affiches, flyers, boeken) publiekelijk te presenteren.
Met deze reeks posters neemt het instituut een eigentijdse kijk op figuren die het visuele landschap in België hebben gevormd. Bij het bekijken van de selectie posters valt op hoe deze affiches resoneren met wat vandaag de dag wordt gemaakt.
Winkelcentra, vertegenwoordigd door de identiteit van Westland en Woluwe Shopping, hebben kleurrijke en vloeiende vormen gekregen dankzij de creaties van Sami en Sophie Alouf. Het iconische logo van Jazz Middelheim, ontworpen door Frie Soomers, overtuigt het publiek om de muziek te horen door middel van visualisatie, een identiteit die 15 jaar aanhoud. Voor de bioscoop springt de filmposter van ‘The War of Mummies’, gemaakt door Anne Delcoigne, in het oog en brengt het de aandacht naar de Chileense klassenstrijd in 1974. Bij een bezoek aan het S.M.A.K, was Marleen Deceukelier verantwoordelijk voor het grafisch ontwerp van alle activiteiten georganiseerd door het museum. Bijvoorbeeld het boek van de befaamde tentoonstelling Chambres d’amis uit 1986 dat ook internationale bekendheid met zich mee bracht. Ze ontwierp de prachtige poster voor Documenta IX, die plaatsvond in Kassel van juni tot september 1992. Van beeldhouwer tot fotograaf, Jeanine Behaegel was als grafisch ontwerper een prominent figuur voor het theater De Korrekelder in haar thuisstad Brugge.
Onderstaande teksten zijn een bijdrage in het boek ‘Off the Grid: Histories of Belgian Graphic Design’ (2022).
Frie Soomers
De visuele identiteit van Jazz Middelheim in de periode van 1974 tot 1989 is een constante gebleven. Het was zo sterk ontworpen door Frie Soomers dat het enige element in de affiche composities veranderde waren de sponsors en hun grootte. De groene achtergrond die doet denken aan het Middelheimpark vormde samen met de schreefloze letters het logo de parel van het podium. Soomers volgde de grafisch ontwerper Frans de Jonck op, zijn ontwerpen waren het vertrekpunt voor haar nieuwe bijdrage.
Jeanine Behaeghel
Jeanine Behaeghel (1940-1993) is momenteel vooral bekend als schilder en beeldhouwer, maar is op vele manieren aanwezig geweest als fotograaf en grafisch ontwerper.
Ze studeerde aan de Academie voor Schone Kunsten van Brugge, daarna in Düsseldorf en Londen, waarna ze terugkeerde naar Brugge. In 1961 ontwierp ze de identiteit voor De Korrekelder, het beroemde theater op het Kraanplein in Brugge. Jeanine Behaeghel maakte veel affiches, theaterprogramma’s en advertenties voor De Korrekelder. Na deze periode als grafisch ontwerper had ze haar eerste tentoonstelling als schilder en richtte ze zich meer op haar carrière als autonoom kunstenaar.
Sophie & Sami Alouf
De Sinterklaasposter werd in 1974 ontworpen door Sophie Alouf en haar man Sami Alouf voor het Woluwe Shopping Center. De poster werd gezeefdrukt op 50 exemplaren. Sophie Alouf studeerde beeldende kunst aan La Cambre in Brussel. Ze werkte als freelance grafisch ontwerper voor verschillende bedrijven en organisaties, zowel nationaal als internationaal.
In België werkte ze voor het Museum voor Schone Kunsten, het Design Center en de winkelcentra Woluwe en Westland. Haar grafisch werk is een samenwerking met haar man, Sami Alouf. Naast haar carrière als ontwerper was Sophie Alouf verantwoordelijk voor het Grafisch Ontwerp Atelier in Saint Luc Brussel en doceerde ze aan La Cambre afdeling Typografie.
Marleen Deceukelier
Tijdens haar carrière bij het S.M.A.K.-museum in Gent was Marleen Deceukelier verantwoordelijk voor de grafische vormgeving van alle activiteiten die het museum organiseerde, zoals de catalogus voor de befaamde tentoonstelling Chambres d’Amis in 1986.
Ze ontwierp de opmerkelijke affiche voor de Documenta IX. Deze negende editie van de vijfjaarlijkse tentoonstelling vond plaats van juni tot september 1992 in Kassel en werd samengesteld door Jan Hoet. Deceukelier signeert haar ontwerpen onder de naam ‘eMDé’.
Anne Delcoigne
We hebben heel weinig informatie over Anne Delcoigne. Door de affiches te onderzoeken die bewaard worden in AVG-Carhif, het Belgisch Archief en Onderzoekscentrum voor Vrouwengeschiedenis, hebben we meer inzicht gekregen in haar praktijk als grafisch ontwerper. ‘Abortus, de vrouw beslist!’ is een poster uit een reeks voor Vrouwendag in 1976 die Delcoigne ontwierp en onze aandacht trok in de archieven.
Later vonden we ook affiches van haar hand bij het Instituut voor Sociale Geschiedenis in Gent (AMSAB), zoals deze prachtige affiche voor de film ‘De oorlog van de mummies’ uit 1974.
